Οταν οι νεκροί διδάσκουν τους ζωντανούς

Σε μια αίθουσα που λούζεται στο φως, στον πρώτο όροφο της Ιατρικής Σχολής Αθηνών στο Γουδί, οι νεκροί διδάσκουν τους ζωντανούς. Περίπου 100 φοιτητές με λευκές ποδιές σκύβουν πάνω από μαρμάρινα τραπέζια για να μάθουν την ανθρώπινη ανατομία. Πριν από αρκετές δεκαετίες, η διδασκαλία γινόταν σε σορούς καταδίκων και αγνοουμένων. Από την καθιέρωση όμως του θεσμού της δωρεάς σώματος, στο εργαστήριο ανατομίας φτάνουν μόνον όσοι είχαν συνειδητά υπογράψει τη σχετική δήλωση πριν από τον θάνατό τους. Τα τελευταία χρόνια, ο αριθμός τους αυξάνεται.

Την περίοδο 2012 - 2014 το Εργαστήριο Ανατομίας Αθηνών δέχθηκε 90 δωρητές, ενώ το 2008 - 2010 δεν είχαν ξεπεράσει τους 40 και το 2006 - 2008 τους 29. «Η δωρεά έχει φτάσει σε καλά επίπεδα. Εχουμε μεγάλη προσφορά, όταν τα παλαιότερα χρόνια με δυσκολία καλύπταμε τις ανάγκες του εργαστηρίου για το τρέχον, άντε και το επόμενο έτος», λέει στην «Κ» ο επίκουρος καθηγητής Ιατρικής Σχολής Αντώνης Μαζαράκης που έχει συμπληρώσει μία 20ετία στο Ανατομείο Αθηνών.

Η έλλειψη ανθρωπίνου ιστού για τη διδασκαλία φοιτητών Ιατρικής απασχολεί εδώ και χρόνια τη διεθνή ακαδημαϊκή κοινότητα. Ειδικά στη Βρετανία, ενώσεις χειρουργών έχουν εκφράσει την ανησυχία τους για τη μειούμενη προσφορά, τον δυσανάλογα μεγάλο αριθμό νέων φοιτητών Ιατρικής και το επίπεδο της εκπαίδευσής τους. Οπως και στην Ελλάδα, έτσι και στο εξωτερικό δεν χρησιμοποιούν όλες οι σχολές ανθρώπινες σορούς για την εκπαίδευση των φοιτητών. Οι περισσότερες διδάσκουν ανατομία σε πλαστικά προπλάσματα ή σε προγράμματα υπολογιστών. Αυτά όμως, όπως λένε στην «Κ» καθηγητές Ανατομίας, δεν μπορούν να συγκριθούν με το ανθρώπινο σώμα.

Η εξέλιξη της δωρεάς

Η πορεία της δωρεάς σώματος στην Ελλάδα δεν ήταν πάντοτε αυξητική. Πέρασε από αρκετές διακυμάνσεις. Καθοριζόταν πάντα από την ισχύουσα νομοθεσία κάθε εποχής, την άγνοια της κοινής γνώμης, τις προκαταλήψεις και τις φοβίες σχετικά με την τύχη των σορών. Σύμφωνα με τη διδακτορική διατριβή του Γιαννούλη Πιάγκου την περίοδο 1934 - 2011 διακινήθηκαν συνολικά 3.320 πτώματα στο Ανατομείο Αθηνών. «Τα πρώτα χρόνια ταριχεύονταν κυρίως αγνοούμενοι, αζήτητες σοροί από τις φυλακές και την Ψυχιατρική Κλινική. Με την έξαρση της φυματίωσης έφταναν εδώ και 500 πτώματα τον χρόνο», λέει η επίκουρη καθηγήτρια στην Ιατρική Σχολή Μαρία Πιάγκου.

Το 1981, όμως, με την καθιέρωση του θεσμού της δωρεάς, σταματάει και η αθρόα διάθεση σορών. Αποκλείονται όσοι πέθαναν από λοιμώδεις μεταδοτικές νόσους και ακολουθείται αυστηρή διαδικασία επιλογής των δωρητών. Σταδιακά μειώνεται και ο αριθμός των σορών που καταλήγουν στο ανατομείο.

Πλέον πρέπει να υπογράψουν οι ίδιοι οι δωρητές υπεύθυνη δήλωση, η οποία θεωρείται σε αστυνομικό τμήμα ή ΚΕΠ. Ενας ή δύο πλησιέστεροι συγγενείς συνυπογράφουν τη δήλωση. Αυτοί θα αναλάβουν να επικοινωνήσουν με το Ανατομείο όταν πεθάνει ο συγγενής τους. Στη γραμματεία του Ανατομείου λειτουργεί 24ωρη τηλεφωνική γραμμή. «Μόλις παραλάβουμε εμείς τη δήλωση, στέλνουμε μια ευχαριστήρια επιστολή και μια κάρτα με τα στοιχεία του δωρητή την οποία θα φυλάξει στο πορτοφόλι του», λέει ο κ. Μαζαράκης.

«Αγώνας δρόμου»

Μετά τον θάνατο του δωρητή, ο ληξίαρχος εκδίδει άδεια ταφής αναγράφοντας ότι αυτή θα γίνει σε αόριστο χρόνο, ενώ το πολύ σε 72 ώρες πρέπει να έχει ολοκληρωθεί η ταρίχευση – μια διαδικασία που οι γιατροί την περιγράφουν ως «αγώνα δρόμου». Ακόμα και αν κάποιος είχε υπογράψει σχετική υπεύθυνη δήλωση, η σορός δεν θα γίνει δεκτή εάν έχει προηγηθεί νεκροτομή. Οταν ολοκληρώσει η σορός την παρουσία της στο Ανατομείο, θα ειδοποιηθεί η οικογένεια του θανόντος και θα ακολουθήσει η ταφή. Μέχρι αυτή τη στιγμή μπορεί να έχουν μεσολαβήσει πάνω από δύο χρόνια.

«Για να γίνει κάποιος σωστός γιατρός πρέπει και να εκπαιδευθεί σωστά. Μέρος της διδασκαλίας είναι και η ανατομή», λέει ο καθηγητής και διευθυντής στο Ανατομείο Αθηνών, Παναγιώτης Σκανδαλάκης. Ο ίδιος εντοπίζει ως κομβικό σημείο αύξησης των δωρητών το έτος 2003 και τον θάνατο του πεζογράφου Αντώνη Σαμαράκη, που είχε κοινοποιήσει την πρόθεσή του να δωρίσει τη σορό του στην επιστήμη. «Το παράδειγμά του ευαισθητοποίησε και άλλους», λέει.

Πέραν των φοιτητών Ιατρικής και ειδικευόμενοι γιατροί ανανεώνουν τις γνώσεις τους παρακολουθώντας διδασκαλίες στο Ανατομείο Αθηνών. «Τους εκπαιδεύουμε πάνω στο ανθρώπινο σώμα με μεγάλη φειδώ και απέραντη ευγνωμοσύνη σε αυτούς που έγιναν δωρητές», αναφέρει ο κ. Μαζαράκης, καθώς μας ξεναγεί στην αίθουσα του ανατομείου. «Σεβόμαστε τη σορό που μας εστάλη σαν να επρόκειτο για δικό μας πρόσωπο», λέει.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ 
Πηγή: kathimerini.gr