Τα βλίτα και οι άνθρωποι

Η φύση είναι μεγάλος δάσκαλος. Το μόνο που πρέπει να κάνει ο άνθρωπος είναι να την παρατηρεί και να γνωριστεί μαζί της. Παλιότερα, αυτός ο δεσμός σφυρηλατούνταν από την πρώτη στιγμή που ερχόταν στον κόσμο. Εμπαιναν στη ζωή του τα αρωματικά φυτά στη διατροφή και τα θεραπευτικά βότανα στον πόλεμο με την αρρώστια.

Οι παλιότεροι γνώριζαν τις ιδιότητες, τη μορφολογία, τη χρησιμότητα κάθε είδους της φύσης. Μπορούσε ο καθένας να ξεχωρίζει τα διάφορα γένη των λαχανικών, ήξερε όμως και τι μπορούσε να αποκομίσει από κάθε είδος, ακόμη κι από αυτά που περνούσαν απαρατήρητα. Στη φύση υπάρχει αρμονία, όλα έχουν τη θέση τους. Το ένα συμπληρώνει το άλλο ολοκληρώνοντας την αλυσίδα της βιοποικιλότητας.

Δυστυχώς, αυτός ο πλούτος χάθηκε. Απαξιώθηκε. Θεωρήθηκε πως η γνώση του κόσμου της φύσης ήταν άχρηστη. Η επιστήμη είχε πάρει τη θέση της και ο άνθρωπος έχασε αυτή τη βιωμένη σοφία που αντλούσε από τη συν-ύπαρξη με τη φύση και τον πλούτο της. Ονόματα, σχήματα, ιδιότητες, διαφορές σταμάτησαν να έχουν νόημα ακόμη και για όσους κατάγονται από αγροτικές οικογένειες. Οι ιστορίες που μιλούσαν για τον κόσμο της φύσης κλειδώθηκαν στις αραχνιασμένες αποθήκες του νεοελληνικού πολιτισμού. Θεωρήθηκαν ξεπερασμένες, δεν ταίριαζαν με την «πλαστική» ζωή μας.

Τα τελευταία χρόνια ανακάλυψα τον κόσμο της φύσης. Χρειάστηκε πρώτα να βγάλω από το σώμα μου την προκατάληψη, την απέχθεια που καλλιεργήθηκε σε μένα και όλη τη γενιά μου -και όλους τους κατοπινούς- για το χώμα και τη φύση. «Στην πόλη», η προσταγή. Εκεί που όλα είναι «εύκολα». Χρειάστηκε να παλέψω, να βγάλω τα λέπια της απαρέσκειας για τη φύση. Εφτιαξα έναν κήπο. Εξήντα τετραγωνικά όλος κι όλος. Με ανυπομονησία περίμενα την πρώτη φορά τις ντοματιές να μου δώσουν καρπό. Ξερίζωσα με μανία τα πρώτα ψηλόλιγνα λαχανικά που φύτρωσαν ανάμεσά τους.

Τα μίσησα γιατί εμπόδιζαν τις καλές μου ντομάτες. Ωσπου έμαθα γι’ αυτά τα ασεβή λαχανικά.

Ηταν τα βλίτα. Που ταπεινά, με μια σεμνότητα, πάλευαν να προσελκύσουν την προσοχή μου. Είναι λαχανικά φυλλώδη που κανείς δεν ασχολείται μαζί τους. Συνήθως, φυτρώνουν απρόσκλητα. Τρυπώνουν ανάμεσα στα άλλα φυτά. Ωστόσο, διαπίστωσα πόσο ωφέλιμα είναι. Προσφέρουν το υλικό για γευστική σαλάτα, που έχει μεγάλη διατροφική αξία. Ρώτησα κι έμαθα. Αποτέλεσμα. Αυτό το ταπεινό χόρτο κατάφερε να κερδίσει τον σεβασμό μου. Επέβαλε την παρουσία του στον κήπο μου αλλά και προσέλκυσε τη φροντίδα μου, ώστε να πλουτίζει τακτικά το τραπέζι μου.

Γιατί όμως οι άνθρωποι τους κόλλησαν τη μεταφορική τους σημασία; Αυτά τα ταπεινά λαχανικά έγιναν η λέξη-σύμβολο για τους αργόστροφους. Και γιατί αυτό; Ο ανθρώπινος πολιτισμός θεωρεί τους χαμηλόφωνους βλίτα, αργόστροφους, λειψούς. Εχει ταυτίσει την ικανότητα με τη θορυβώδη συμπεριφορά, την εντυπωσιακή εμφάνιση, το ξόδεμα κόπου και χρημάτων. Οταν κάτι προσφέρεται άδολα, χωρίς περιτύλιγμα και την ανάγκη αλληλεξάρτησης αντιμετωπίζεται με επιφυλακτικότητα. Δεν του δίνεται ιδιαίτερη σημασία.

Τα βλίτα είναι αντισυμβατικά λαχανικά. Δεν ενδιαφέρονται για τις κοινωνικές νόρμες του ανθρώπινου πολιτισμού. Φυτρώνουν απρόσκλητα κι αυτό θεωρείται σοβαρή παρέκκλιση από τα κρατούντα για τις κοινωνίες που έχουν αυστηρή οργάνωση, όπου τίποτε δεν είναι τυχαίο.

Τα βλίτα, λοιπόν, μπορεί να γίνουν το σύμβολο ενός εναλλακτικού τρόπου ζωής, όπου η στροφή στη φύση και η γνώση της βιοποικιλότητας είναι αναγκαία συνθήκη για να ενισχυθούν ο αυθορμητισμός και ο σεβασμός στη διαφορετικότητα. Τα βλίτα υπενθυμίζουν πως δεν χρειάζονται μόνον οι πύρινοι λόγοι για τον σεβασμό όλων των όντων, όλων των κοινωνικών τάξεων. Πρωτίστως χρειάζεται να ενσωματωθούν αυτές οι νόρμες στην καθημερινότητα.

Τα ταπεινά βλίτα μάς θυμίζουν αλήθειες που έχουν ξεχαστεί. Στην εποχή μας που η δύναμη βρίσκεται στην εικόνα, τα βλίτα αντιτάσσουν την ουσία. Με διακριτικότητα λένε τη δική τους αλήθεια, που συχνά, μέσα στον θόρυβο που κάνει η εικόνα, δεν ακούγεται. Ρίξτε μια ματιά στους ταπεινούς, μπορεί να κρύβονται θησαυροί.

Συντάκτης: Ευάγγελος Αυδίκος - καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Πηγή: efsyn.gr