Τι είναι λοιπόν ο κομμουνισμός; Το ερώτημα έρχεται
στην πρώτη γραμμή καθώς φέτος συμπληρώνονται τα εκατό χρόνια από την
Οκτωβριανή Επανάσταση.
Για να απαντήσουμε, πρέπει πρώτα να διακρίνουμε ανάμεσα στον
κομμουνισμό σαν ιδέα, σαν πρόταγμα κοινωνικό και φιλοσοφικό από τη μια,
και σαν ιστορική εμπειρία, όπως αυτή εφαρμόστηκε στα καθεστώτα του
“υπαρκτού”, από την άλλη.
Η πρώτη περίπτωση αφορά την ιδέα που προϋπήρξε του Μαρξ και στην
οποία ο Μαρξ προσέδωσε φιλοσοφικό κύρος ή, όπως έγραψε ο Ένγκελς, πέρασε
από τον ουτοπικό στον επιστημονικό σοσιαλισμό.
Ο Μαρξ ξεκίνησε σαν οπαδός των εξεγέρσεων και των
επαναστάσεων στις οποίες απέδιδε σπουδαίο ρόλο, κάτι που ταίριαζε με τα
βιώματα της νιότης του. Η τραγική κατάληξη όμως της Παρισινής Κομμούνας
τον προβλημάτισε έντονα.
Η αντίληψη για τον ρόλο των εξεγέρσεων εγκαταλείφθηκε από την
πλειοψηφία των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων στη Γερμανία και στη Γαλλία,
που επέλεξαν τον κοινοβουλευτικό δρόμο για να επιτύχουν τον στόχο τους. Ο
Λένιν ήταν από αυτούς που επέμειναν στον δρόμο της εξέγερσης. Επισήμανε
το έλλειμμα σε οργάνωση και πειθαρχία των Κομμουνάρων και κατέληξε στο
συμπέρασμα ότι δεν πρόκειται να επιτύχει καμία επανάσταση αν δεν την
καθοδηγεί ένα ισχυρό επαναστατικό κόμμα με στρατιωτική οργάνωση και
πειθαρχία. Αυτό ήταν και το πρόταγμα με το οποίο χτίστηκε το Κόμμα των
Μπολσεβίκων στη Ρωσία.
Πράγματι, η συγκυρία του 1917 φέρνει τα πάνω κάτω,
με τον πόλεμο να προκαλεί εκατόμβες νεκρών. Βοηθούντος και του πολέμου
και παρά το γεγονός ότι η Ρωσία ήταν μια χώρα με πρώιμο επίπεδο
ανάπτυξης σε σχέση με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, το εγχείρημα
πετυχαίνει. Η νίκη των μπολσεβίκων -απρόσμενη- είναι η αποθέωση της
λενινιστικής αντίληψης για τον χειρισμό των πρόσφορων καταστάσεων, με τα
στοιχεία τής υποκειμενικότητας και οργάνωσης κυρίαρχα.
Ωστόσο, από την επόμενη ημέρα, οι μπολσεβίκοι βρίσκονται αντιμέτωποι
με τα προβλήματα. Πρέπει να κυβερνήσουν την αχανή χώρα. Να
κολεκτιβοποιήσουν τη γεωργία, να αναπτύξουν τη βιομηχανία, να εφαρμόσουν
νέες μορφές εμπορίου. Ποιος όμως μπορούσε να γνωρίζει τις απαντήσεις σε
όλα αυτά; Έτσι η ανάπλαση της κοινωνίας έπρεπε να ανατεθεί στο κράτος.
Ένα κράτος όμως που διαμορφώθηκε κατ’ εικόνα και ομοίωση του κόμματος.
Άρα το ίδιο εργαλείο που χρησιμοποιήθηκε για την κατάκτηση της εξουσίας,
χρησιμοποιείται τώρα και για την άσκησή της. Το καθεστώς που προκύπτει
είναι ένας “σοσιαλισμός σε κατάσταση πολέμου” και επανέρχεται ο όρος του
Μαρξ «δικτατορία του προλεταριάτου». Στη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου
όλα τα προβλήματα λύνονται με την εκκαθάριση των «εχθρών του λαού» και
αυτό γίνεται κανόνας και για την μετεμφυλιακή περίοδο. Επομένως το
συμπέρασμα που προκύπτει από την ιστορική εμπειρία, ειδικά εκείνης της
ΕΣΣΔ, είναι ότι ο κομμουνισμός είναι πολύ μεγάλη ιδέα ώστε να την
αναλάβει το κράτος.
Και ερχόμαστε στη σημερινή πραγματικότητα. Το απελευθερωτικό μήνυμα
του κομμουνισμού εκφυλίστηκε. Πώς, επομένως, θα αντιμετωπίσουμε τη
λαίλαπα του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού; Μπορεί η κοινοβουλευτική
δημοκρατία να τον θέσει υπό έλεγχο;
Η απάντηση είναι όχι. Οι δημοκρατίες μας
εξαντλούνται στην εναλλαγή δύο κομμάτων, ενός συντηρητικού ή πολύ
συντηρητικού με ένα κεντροδεξιό ή κεντροαριστερό. Όρος απαράβατος είναι
να παραμένουν άθικτα τα κυριαρχικά συμφέροντα του μεγάλου κεφαλαίου.
Αυτή η εναλλαγή οδηγεί σε ένα πλαδαρό κέντρο, έναν συναινετικό
δικομματισμό που τελικά διευκολύνει την άνοδο της φασιστικής και
ρατσιστικής Ακροδεξιάς.
Το αχαλίνωτο κυνήγι του κέρδους, η παντοδυναμία των μονοπωλίων, η
σύγκρουση συμφερόντων, οδηγούν σε τερατώδεις ανισότητες. Το 10% του
παγκόσμιου πληθυσμού κατέχει το 86% του πλουτοπαραγωγικών πόρων, ενώ το
1% του πληθυσμού κατέχει το 46% των πόρων.
Κομμουνισμός, επομένως, είναι η ελπίδα και η πίστη
στη δυνατότητα απελευθέρωσης της ανθρωπότητας από τον ασφυκτικό
εγκλωβισμό της στον καπιταλισμό. Και για να δανειστώ από τον Αλέν
Μπαντιού , “κομμουνισμός είναι η υλοποίηση τριών στοιχείων:
απο-ιδιωτικοποίηση της παραγωγικής διαδικασίας, εξάλειψη του κράτους,
αποκατάσταση του ενιαίου πολυμορφικού χαρακτήρα της εργασίας”.
Άγγελος Μανταδάκης
Πηγή: avgi.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου