Εδεσσαϊκό Καρναβάλι 2023 - Απόκριες στην Έδεσσα

Μια διαφορετική Τσικνοπέμπτη

«Ας γιορτάσουμε σε στενό οικογενειακό κύκλο, με αυτούς που έχουμε καθημερινή επαφή, για να μην έχουμε νέα έξαρση. Δεν θα υπάρξει κάποια διαφοροποίηση στα υφιστάμενα μέτρα…». Σαφής και υπεύθυνος, ως συνήθως, ο υφυπουργός Προστασίας, αρμόδιος επί (των απαγορεύσεων) κορονοϊού: «Ξεχάστε (και) την Τσικνοπέμπτη…» (Δεν το είπε. Αλλά το πιάσαμε το υπονοούμενο.) Ο άνθρωπος έχει πενήντα τρόπους να συστήσει: «Κόψτε το λαιμό σας», εκ των οποίων ο ευγενέστερος είναι: «Κόψτε το λαιμό σας». Επιπλέον, είναι βέβαιος, με τη βεβαιότητα όλων των ευφυών επί Γης, ότι επιτελεί το καθήκον του προς την πατρίδα και το λαό της στο ακέραιο και παραδειγματικά.

Εσείς ξέρετε γιατί πετάμε χαρταετό την Καθαρά Δευτέρα;

Ένα από τα πιο γνωστά έθιμα το οποίο περνά από γενιά σε γενιά είναι και αυτό του πετάγματος του χαρταετού. Όλοι λίγο ή πολύ έχουν πετάξει την Καθαρά Δευτέρα (κυρίως) έναν χαρταετό της αρεσκείας τους. Λίγοι όμως γνωρίζουν γιατί πετάμε αετό αυτή τη μέρα, πώς ξεκίνησε το έθιμο.

Ο χαρταετός που πετάμε την Καθαρά Δευτέρα, δεν είναι απλώς ένα ακόμα παιχνίδι, που ίπταται στον αέρα εδώ και χιλιάδες χρόνια. 

Είμαστε οι μάσκες μας

Στον «Δρόμο της Μάσκας», ο δομιστής ερευνητής της ανθρωπολογίας Κλοντ Λεβί Στρος ανέδειξε, πριν από μερικές δεκαετίες, τη σχέση της μάσκας με την εξουσία, μελετώντας -σε πρώτο πλάνο- τον τρόπο χρήσης των μασκών στους Ινδιάνους του Βανκούβερ και στους ιθαγενείς της Νότιας Αμερικής.

Τα προσωπεία, άλλωστε, είχαν διαπεράσει, κατά τη διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας, όλους τους πολιτισμούς, από την εποχή του λίθου. Μεταγενέστεροι κοινωνικοί ανθρωπολόγοι επιβεβαίωσαν τη θεωρία του Γάλλου μελετητή, υποστηρίζοντας πως το δικαίωμα στη μάσκα συνδεόταν ανέκαθεν με την εξουσία, είτε με έκδηλο τρόπο είτε σε συμβολικό επίπεδο.

Αργότερα, η κάλυψη του προσώπου αρχίζει να δρα απελευθερωτικά καθώς εντάχθηκε στο καρναβάλι, νομιμοποιώντας τις μεταμορφώσεις για όλο τον κόσμο. Ετσι, οι μεταμφιεσμένοι άρχισαν να εκτρέπονται και να «εξεγείρονται» μέσα από τα προσωπεία τους, να χάνουν κάποια κομμάτια της ταυτότητάς τους και να ανακαλύπτουν άλλα, τα οποία μέχρι εκείνη τη στιγμή αγνοούσαν.

Δεν ξεχνάμε να τις βγάζουμε τις μάσκες που φοράμε

«Όλοι φοράμε μάσκες, και έρχεται η στιγμή που δεν μπορούμε να τις βγάλουμε χωρίς να ξεκολλήσουμε μαζί τους και το δέρμα μας» (Εdith Sitwell)

Ίσως οι Απόκριες και η Καθαρά Δευτέρα να είναι από τις πιο ταιριαστές «εορταστικού» τύπου διεργασίες που λαμβάνουν χώρα με ετήσια περιοδικότητα στον ελλαδικό χώρο.

Κι αν οι στολές και οι μάσκες στα διάφορα αποκριάτικα happening εξιτάρουν τη φαντασία μας, μας γαργαλάνε τη δημιουργικότητα και την αισθητική μας, τι να πει κανείς για τις μάσκες που φοράμε συνέχεια στις υπόλοιπες μέρες του χρόνου σχεδόν σε κάθε πτυχή της καθημερινότητάς μας; Και αν το πέταγμα του χαρταετού μοιράζει άπλετη χαρά στα μικρά παιδάκια, τι να πούμε για εκείνους που δείχνουν μία προτίμηση στην τακτική «να πετάμε χαρταετό» όταν εμφανίζονται τα κρίσιμα (θεωρώντας το τούτο μία μορφή «ενηλικίωσης»);

Καρναβαλικά

Το καρναβάλι, σημειώνει ο Μπαχτίν, δεν το παρακολουθείς - το ζεις. Ζεις με τους νόμους της καρναβαλικής ελευθερίας, της οικουμενικότητας και της παλλαϊκότητας αυτού, σε κατάσταση αναγέννησης και ανανέωσης του κόσμου. Στο καρναβάλι παίζει η ίδια η ζωή (η δεύτερη ζωή του λαού, η οργανωμένη επί της αρχής του γέλιου), μια γιορταστική ζωή. Η κάθε γιορτή είναι μια πολύ σημαντική πρωτομορφή της ανθρώπινης κουλτούρας. Δεν έχει σχέση με την ανάπαυλα τάχα· θεωρείται χυδαία μια τέτοια βιολογική ερμηνεία της γιορτής. Η γιορτή συνδέεται με τους ανώτερους σκοπούς της ύπαρξης, από τα ιδανικά δηλαδή (ισότητα, ευθυμία και άλλα νηπενθή).

Μασκαράδες χωρίς μάσκα

Δεν χρειάζεται να έρθουν οι μέρες της Αποκριάς για να παρελάσουν κάποιοι ως μασκαράδες. Οι μασκαράδες, οι αληθινοί, έχουν το προνόμιο να παρελαύνουν συχνά κι ας νομίζουν ότι περνούν απαρατήρητοι. Η μάσκα που φορούν είναι αόρατη. Φαίνεται στον λόγο τους, στην κίνηση του χεριού και του σώματος, στην υποτιθέμενη πρακτική και θεωρία, στο τάχα μου ενδιαφέρον.